Sayıştay, Bayraklı Belediyesi’nin 2024 yılı düzenlilik denetim raporunu yayımladı. Raporda, belediye sınırları içinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı bulunmayan işletmelere mevzuata uygun yaptırımların uygulanmadığı tespit edildi. Denetim, ruhsatsız faaliyetin önlenmesi ve kayıt dışı ekonominin daraltılması adına kritik önemde olan kapatma ve idari para cezası süreçlerinin işletilmediğini ortaya koyuyor.
Ruhsatsız işyerlerine yaptırım uygulanmadı
Mevzuat, belediye sınırları içindeki tüm işyerlerinin faaliyete geçmeden önce ruhsat alma zorunluluğunu açıkça düzenliyor. Ancak Sayıştay, ruhsatsız olduğu belirlenen işletmelerin kapatılması ya da idari para cezası uygulanması gerekirken bu süreçlerin etkili biçimde yürütülmediğini belirtti.
489 ruhsatsız işletme tespiti
Belediye kayıtlarına göre 2024 sonu itibarıyla 942 işyeri denetlendi; bunlardan 489’unun ruhsatsız faaliyet gösterdiği anlaşıldı. Denetim kurumu, bu işletmelerin mevzuata uygun işlemlere tabi tutulması ve ruhsatlandırma sürecinin belediye tarafından etkin biçimde yönetilmesi çağrısında bulundu.
Otopark bedelleri tahsil edilmedi
İmar uygulamalarında bir diğer kritik bulgu, otopark bedellerinin tahsil edilmemesi oldu. Parsel içinde otopark ihtiyacını karşılamayan yapılara ruhsat verilirken, zorunlu otopark bedellerinin tahakkuk ve takibinin yapılmadığı görüldü. Rapora göre 2022 ve 2024 yıllarında, parsel içi otoparkı karşılanmayan 8 ada/parsel için ruhsat düzenlendi; ancak VakıfBank Bayraklı Şubesi’ndeki otopark hesabında yalnızca bir parsele ait 16.205 TL ödeme kaydı bulundu. Sayıştay, tahsilat yapılmamasının hem belediye gelirinde kayba hem de kentte otopark sorunlarının büyümesine neden olduğuna dikkat çekti; otopark gelirlerinin bölge otoparkı yatırımlarında kullanılması gerektiğini hatırlattı.
İndirimli emlak vergisinde suistimal uyarısı
Denetim, indirimli emlak vergisi uygulamasında da şartları taşımayan kişilerin muafiyetten yararlandığını ortaya çıkardı. Bayraklı’da 6.704 kişinin indirimli vergi kapsamında olduğu saptandı; SGK kayıtları incelendiğinde 1.070 kişinin sigortalı olarak çalıştığı görüldü. Bu kişilerden 165’inin indirimli vergi hakkı iptal edildi. Sayıştay, beyan kontrol mekanizmasının güçlendirilmesini, hatalı/gerçeğe aykırı beyanlarda cezalı ve faiziyle tahsilat yapılmasını önerdi.
Tabela/ilan vergisinde takip zayıf, gelir kaybı var
Belediyenin ilan ve reklam vergisi uygulamasında da ciddi eksikler bulunduğu belirtildi. Birçok işyerinin tabela ve reklam vergisi mükellefiyetinin kurulmadığı; bunun da belediye bütçesinde gelir kaybına yol açtığı ifade edildi. 2024’te ruhsat verilen 375 işyerinin incelenmesinde, 178 işyerine ilan-reklam vergisi kontrolü yapıldığı; bunların 80’inde herhangi bir vergi kaydına rastlanmadığı kaydedildi. Sayıştay, etkin yoklama ve takip sistemi kurulmasını ve mükellefiyetin düzenli şekilde tesis edilmesini istedi.
Kaçak yapılaşmayla mücadelede yetersizlik
Raporda, ilçe genelinde ruhsatsız ve imara aykırı yapılaşmanın yaygın olduğu; buna karşın belediyenin sistemli ve sürekli bir denetim yürütmediği belirtildi. Bayraklı Yapı Kontrol ekipleriyle sahada 34 bina denetlenirken, bu yapılar için toplam 89.946.000 TL idari para cezası uygulandı. Ancak 2018–2024 arasında kayda giren 696 kaçak yapının yalnızca yaklaşık yüzde 10’u için işlem yapılabildiği vurgulandı. Sayıştay, mühürleme-encümen-para cezası-yıkım-savcılığa bildirim zincirinin düzenli işletilmediğine dikkat çekti ve İzmir’in birinci derece deprem bölgesi olduğunun altını çizerek kesintisiz mücadele çağrısı yaptı.
Dükkânlarda kapalı alan genişletmeleri haksız avantaj sağlıyor
Zemin kattaki bazı işyerlerinin, planlarda yalnızca “gölgelik” için izin verilen alanları aşarak ön ve yan bahçeleri tamamen kapattığı tespit edildi. Böylece örneğin 100 m² bir dükkânın 300 m²’ye kadar fiilen büyütüldüğü ve bunun haksız ticari avantaj yarattığı ifade edildi. Plan notlarındaki “hafif malzeme, 3 metreyi aşmama ve parsel dışına taşmama” koşullarının yaygın biçimde ihlal edildiği de rapora yansıdı.